کاردرمانی دست برای نوشتن چه کمکی به کودک می‌کند؟ کاردرمانی دست چیست؟ نوشتن تکالیف مدرسه برای بسیاری از ما، یک موضوع ساده به نظر می‌رسد؛ در حالی که این طور نیست. چرا که نوشتن یک فرایند پیچیده است و تحت تاثیر عوامل مختلفی می‌باشد.

عواملی مانند مداد دست گرفتن صحیح، قدرت بینایی کافی، رشد مناسب مفاصل آرنج، شانه، مچ دست و... روی نحوه نوشتن کودک تاثیر می‌گذارند. ممکن است تا به حال از این دیدگاه به موضوع نوشتن نگاه نکرده باشید. اما اگر به تکالیف فرزند خود و دست خط او توجه کنید ممکن است متوجه ایراداتی شوید.

برای مثال در قسمتی از تکالیف، کلمات به صورت کوچک یا بزرگ نوشته شده اند. شاید فاصله بین کلمات تغییر کرده باشد. این علائم نشان می‌دهند که مهارت نوشتن در فرزند شما کم است. بنابراین نیاز است تا این مهارت را بهبود دهید.

اگر به خدمات کاردرمانی نیاز دارید، می‌توانید به کاردرمانی در نارمک و کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی در ولنجک مراجعه نمایید. 

کاردرمانی دست چیست؟

کاردرمانی دست یکی از خدمات کاردرمانی است که تمرکز خود را روی بهبود مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف دست قرار می‌دهد. تمرینات کاردرمانی دست موجب تقویت مهارت‌های هماهنگی حرکتی، نوشتن و مهارت‌های ریز انگشتان می‌شود. درمانگر برای رسیدن به این هدف از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کند.

کاردرمانی دست برای نوشتن

هدف از کاردرمانی دست برای نوشتن این است که مهارت‌های نوشتن کودک بهبود پیدا کنند. در این نوع کاردرمانی به صورت تخصصی روی سرعت نوشتن و مهارت حرکات انگشتی کودک تمرکز می‌کنند. 

برای بهره مندی از خدمات کار درمانی می توانید به کار درمانی و گفتار درمانی در حکیمیه مراجعه کنید. 

کاردرمانی دست کودکان چه کمکی به آنها می کند؟

کاردرمانگر به دنبال این است که بوسیله مداخلات علمی بتواند از کودک شما حمایت کند. او با استفاده از تمرینات کاردرمانی به کودک شما کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت خود را گسترش دهد. همچنین بتواند از خود مراقبت کند و مهارت‌های اجتماعی را یاد بگیرد.

خدمات کاردرمانی دست برای نوشتن باعث بهبود قدرت یادگیری و کنترل احساسات کودک می‌شود. به کمک این خدمات می‌توانید شاهد پیشرفت در یادگیری و موفقیت فرزند خود در زمینه های مختلف جسمی، هنری و فعالیت‌های مدرسه باشید. 

تمرینات کاردرمانی دست کودک 

تمرینات کاردرمانی دست برای نوشتن می‌تواند به صورت های زیر انجام شود.
- تمرین به صورت یک دستی 
- تمرینات دو دستی
- حرکات همزمان در دو دست به صورت یکسان
- انجام حرکات در دو دست به صورت برعکس

چه عواملی در نوشتن تاثیر دارند؟

عوامل مختلفی در نوشتن کودک تاثیر می‌گذارند که در مورد آنها صحبت می‌کنیم.

توانایی در دست گرفتن صحیح مداد

در ابتدا کودک باید بتواند مداد را با سه انگشت خود بگیرد. اما این کافی نیست. یعنی علاوه بر توانایی گرفتن مداد به صورت صحیح در دست، عوامل دیگری هم در نوشتن کودک تاثیر دارند.

آمادگی دست برای نوشتن

بعد از اینکه کودک متولد می‌شود، شروع به استفاده از دستان خود می‌کند. او بی‌هدف این کار را انجام می‌دهد. آرام آرام اشیا را می‌گیرد، تکان می‌دهد و حتی پرتاب می‌کند. به مرور زمان، مهارت‌های شناختی رشد می‌کنند و او این کارها را به صورت هدفمند انجام می‌دهد. کودک در ابتدا نمی‌داند که چطور باید مداد را در دست بگیرد. اما با رشد مهارت‌های دستی، می‌تواند این کار را انجام دهد.

شیوه صحیح مداد دست گرفتن کودک 

باید بدانید رشد مهارت‌های دستی کودک برای نوشتن کافی نیست؛ بلکه او باید بتواند مداد را درست در دستان خود بگیرد. اگر این کار را به درستی انجام دهد، می‌تواند به صورت مطلوب بنویسد. بهترین روش برای مداد دست گرفتن، الگوی سه انگشتی است. این الگو با نام dynamic tripod grasp هم شناخته می‌شود.

بر اساس این الگو در هنگام نوشتن ابتدا باید مچ دست به عقب برود. به این ترتیب فضای بین انگشتان شست و اشاره بیشتر می‌شود و قوس‌های کف دست افزایش پیدا می‌کنند. در مرحله آخر، انگشت حلقه و انگشت کوچک به سمت کف دست جمع می‌شوند. توجه داشته باشید که اگر کودک از ابتدا به روش نادرست مداد را در دست خود بگیرد، به این روش عادت می‌کند. تغییر چنین وضعیتی کار ساده ای نیست.  

موقعیت مناسب

یکی از عوامل تاثیرگذار در نوشتن کودک، موقعیت مناسب او است. یعنی باید وضعیت سر کودک، پاها و... در هر شرایطی حفظ شود. برای مثال اگر روی صندلی نشسته است، باید کف پاها روی زمین باشند. در این حالت کودک می‌تواند با آرامش و راحتی روی نوشتن خود تمرکز کند. کودک باید در موقعیتی قرار بگیرد که ترسی از افتادن نداشته باشد. 

ثابت بودن مفاصل شانه و آرنج 

مفاصل شانه و آرنج نقش حمایتی را در مقابل مفاصل مچ و انگشتان دست کودک ایفا می‌کنند. اگر این مفاصل به خوبی رشد نکنند، کودک دچار محدودیت حرکتی می‌شود. در این زمان لازم است تا فعالیت‌هایی مانند تحمل وزن، تمرین‌های کششی و تقویتی در برنامه درمانی او قرار بگیرند. 

قدرت بینایی 

یکی از عوامل موثر در نوشتن، قدرت بینایی کودک است. چشم‌ها به عنوان هدایتگر عمل می‌کنند. یعنی کودک برای کنترل سرعت و جهت‌یابی الگوها از چشم‌های خود کمک می‌گیرد. علاوه براین، کودک با استفاده از چشمان خود می‌تواند شکل و اندازه حروف را تجزیه و تحلیل و قضاوت کند. 

هماهنگی دست‌ها

هماهنگی دست‌ها برای نوشتن لازم است. چرا که یکی از آنها در نقش نویسنده و دیگری، حمایت‌کننده عمل می‌کنند. برای اینکه فرد بتواند بهتر بنویسد، باید این هماهنگی وجود داشته باشد. 

هماهنگی بین چشم‌ها و دست‌ها 

عامل دیگری که در نوشتن اهمیت دارد، هماهنگی چشم و دست است. اگر مشکلی در این زمینه وجود دارد باید تمرینات مربوط به هماهنگی چشم و دست هم در برنامه درمانی کودک قرار بگیرند. 

مشکلات دست خط کودکان

 اگر به دست خط دانش آموزان کلاس اول نگاهی بیندازید، متوجه مشکلاتی می‌شوید. اصلا نگران نباشید. چرا که کاردرمانی دست برای نوشتن می‌تواند به شما کمک کند. 

- استفاده نادرست از اعداد، حروف و سایر نمادها

درک درست کودک از نمادها (اعداد و حروف) باعث می‌شود تا بتواند در موقعیت‌های مناسبی از آنها استفاده کند. زمانی که کودک نقاشی می‌کشد، با نمادها و تصاویر مختلفی مانند دایره، مربع و... مواجه می‌شود. برخی از کودکان، درک درستی از واژه ها یا نقاشی خود ندارند.

ممکن است تصاویری رسم کنند که مفهومی نداشته باشند. این مشکلات می‌تواند ناشی از عدم یکپارچگی دیداری_حرکتی باشند. کودکانی که بتوانند چیزی را درک کنند، توانایی به تصویر کشیدن یا نوشتن آن را هم دارند.

- ناتوانی در درست گرفتن مداد

برای اینکه کودک بتواند درست بنویسد، لازم است تا ابتدا مداد را درست در دست بگیرد. یعنی کودک باید مداد را بگیرد و درست نگه دارد. ضعیف بودن مهارت‌های ظریف کودک باعث می‌شود تا نتواند به درستی مداد را در دست بگیرد. چنین کودکانی، خستگی و درد در مچ دست خود احساس می‌کنند.

امکان دارد در هنگام نوشتن، مداد از دست آنها بیفتد. آنها فشار زیادی به مداد وارد می‌کنند. به همین علت مفاصل انگشتان آنها سفید می‌شود. یکی دیگر از علائم ناتوانی در درست گرفتن مداد، کندی نوشتار است. 

- ناتوانی در استفاده از وسایل نوشتن

کودکانی که نمی‌توانند از وسایل و ابزار نوشتن استفاده کنند، معمولا برای گرفتن ابزار از دست غیر غالب استفاده می‌کنند. آنها نمی‌توانند تکلیف خود را تا انتهای خط ادامه دهند. همچنین مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا تکلیف خود را تمام کنند. این کودکان قادر نیستند کاغذ را با دست غیر غالب خود به صورت ثابت نگه دارند.

به دلیل نامیزان بودن فشار وارد بر مداد، بخشی از نوشته را پررنگ و قسمتی را کمرنگ می‌نویسند. برخی مواقع، مطلب را کج می‌نویسند. دلایلی مانند نادرست گرفتن مداد، فاصله نوک مداد با انگشتان، نادرست قرار گرفتن کاغذ و گذاشتن دست در نزدیکی بدن موجب کج‌نویسی می‌شوند. کاردرمانی دست برای نوشتن می‌تواند به کودک شما کمک کند.

- ناخوانا بودن دست خط 

هنگامی که کودک شما در ادراک فضایی مشکل داشته باشد، نمی‌تواند اندازه و فاصله های حروف را رعایت کند. این امر باعث می‌شود تا دست خط او ناخوانا شود. کودک در چنین حالتی، درکی از بالا و پایین ندارد. البته این مورد در ابتدای مسیر یادگیری طبیعی به نظر می‌رسد. اما باید کم کم برطرف شود. 

در این حالت متوجه ناهمسان بودن اندازه حروف، کشیده شدن بیش از حد حروف، استفاده از حروف بهم چسبیده، ایجاد فاصله زیاد بین کلمات می‌شوید. گاهی اوقات کودک ممکن است کلمات را بالاتر یا پایین‌تر یا بین خطوط بنویسد. 

ارگونومی بدن در هنگام نوشتن  

با کسب مهارت‌های حرکتی ظریف به شکل مطلوب می‌توان مهارت نوشتن در کودکان را تقویت کرد. وضعیت ارگونومیک بدن در هنگام نوشتن اهمیت زیادی دارد. برای این منظور به نکات زیر توجه کنید.

- استفاده از میز و صندلی با ارتفاع مناسب (ارتفاع صندلی 3/1 قد کودک و ارتفاع میز 2/1 قد کودک باشد)
- استفاده از مدادهای سنگین برای جلوگیری از لرزش دست کودک (اگر دست کودک شما در هنگام نوشتن می‌لرزد، می‌توانید از مدادهای سنگین استفاده کنید یا با قرار دادن چند مهره روی مداد، وزن آن را افزایش دهید.)
- استفاده از مدادهای سبک برای کودکان هایپوتون(کودکانی که عضلات ضعیفی دارند.)
- به کار بردن مقوا برای جلوگیری از اعمال فشار زیاد بر مداد (یک مقوا در اختیار کودک خود قرار دهید و از او بخواهید روی آن بنویسد بدون اینکه آن را سوراخ کند.)
- استفاده از مدادهای نرم و پررنگ برای کودکانی که در هنگام نوشتن، فشار کمی به مداد وارد می‌کنند. 
- به کار بردن مدادهای قطور برای کودکانی که قادر به گرفتن مداد نیستند. 

برای تقویت مهارت نوشتن در کودکان چه کنیم؟

ممکن است کودک شما نتواند انگشتان 4و 5 خود را حلقه کند. برای رفع این مشکل از یک قیچی استفاده کنید. یعنی قیچی را به کودک بدهید تا تیغه های آن را باز و بسته کند. این تمرین باعث می‌شود تا حلقه کردن انگشتان چهارم و پنجم برای کودک ساده‌تر شود.

علاوه براین می‌توانید از بازی نخ و مهره استفاده کنید. پرتاب توپ‌های کوچک یا پرتاب هواپیمای کاغذی جزو تمرینات موثری هستند که برای کمک به عقب رفتن مچ دست استفاده می‌شوند. 

تمرینات کاردرمانی دست برای نوشتن 

در این قسمت به تعدادی از تمرینات کاردرمانی اشاره می‌کنیم که برای نوشتن کودک مفید هستند. 

تمرینات کاردرمانی برای تقویت مچ دست 

تمرین اول 

به کودک خود بگویید تا کف هر دو دست خود را گود کند. سپس آنها را با استفاده از آب یا شن یا... پر کنید. کودک باید بتواند دست خود را طوری نگه دارد که ماده داخل آن بیرون نریزد. این تمرین برای تقویت مچ دست در هنگام نوشتن مفید است. 

تمرین دوم

در این تمرین، مداد را لای انگشت اشاره و میانی کودک قرار دهید. سپس به او بگویید تا مداد را مانند الاکلنگ تکان دهد. این یکی از تمرینات کاردرمانی دست برای نوشتن است.

تمرین سوم

از کودک بخواهید تا مطلبی را روی تخته سیاه یا whiteboard (یک سطح عمودی) بنویسد. این کار تاثیر بسزایی در تقویت مفاصل فوقانی (شانه و آرنج) کودک خواهد داشت.

تمرین چهارم

به کودک بگویید تا یک دایره را ابتدا به سمت راست و سپس به سمت چپ رسم کند. 

تمرینات حرکتی درشت برای کاردرمانی دست کودک

این تمرین‌ ها برای افرادی که دچار ضعف شدید هماهنگی عضلانی هستند، مفید می باشند.

تمرین اول

از کودک بخواهید دستان خود را صاف و به سمت جلوی بالا بیاورد. سپس آنها را به صورت همزمان یا یک درمیان بالا و پایین ببرد. 

تمرین دوم

این بار از کودک بخواهید دست‌ها را در کنار بدن به صورت صاف و کشیده بالا بیاورد. دقت داشته باشید که دست‌ها نباید به جلوی بدن برگردند.

تمرین سوم

در این تمرین، از کودک بخواهید تا به صورت ریتمیک دست خود را به شکم و کمر بزند. 

تمرین چهارم

یکی دیگر از تمرینات حرکتی درشت برای کاردرمانی دست کودک این است که به صورت همزمان دو حرکت را انجام دهد. یعنی آرنج دست را خم کند و کف دست را زیر گلو و روی سینه بکوبد. دست دیگر را روی شکم بکوبد. بعد جای دست‌ها را عوض کند. 

تمرینات حرکتی ظریف برای کاردرمانی دست کودک

این تمرین‌ها باعث می‌شوند تا هماهنگی حرکتی در فعالیت‌های ظریف کودک بهبود یابد. 

تمرین اول

از کودک بخواهید تا در حالت نشسته یا ایستاده، دست‌هایش را مقابل صورت صاف کند. سپس شروع به خم و راست کردن مچ دست نماید. این حرکت فقط مختص مچ دست است یعنی اگر در سایر مفاصل حرکتی ایجاد شود، نشان می‌دهد عضلات کودک به خوبی هماهنگ نیستند.

تمرین دوم

حالت کودک در این تمرین مانند تمرین اول است. اما کودک باید دست‌های خود را به سمت چپ و راست خم کند. در این تمرین هم مانند تمرین اول، حرکتی در مفاصل دیگر نباید انجام شود.

تمرین سوم 

از کودک خود بخواهید کف دستش را روی میز قرار دهد و سپس انگشت اشاره را به صورت متناوب روی میز بکوبد.

تمرین چهارم 

تمرین قبل را برای تک تک انگشتان دست انجام دهد. در هنگام انجام تمرین، فقط انگشت موردنظر باید حرکت کند. در غیر این صورت، هماهنگی کودک در سطح پایینی قرار دارد. ممکن است انگشت چهارم و پنجم با هم حرکت کنند. این مورد اشکالی ندارد چون تاندون‌های آنها چسبیدگی زیادی دارند. 

نتیجه‌گیری درباره کاردرمانی دست برای نوشتن

کاردرمانی دست برای نوشتن باعث می‌شود تا مهارت‌های حرکتی کودک بهبود پیدا کنند. همان‌طور که گفتیم نوشتن یک عمل پیچیده است و برای اینکه به درستی انجام شود، لازم است تا عوامل حسی_حرکتی به اندازه کافی رشد کنند. اگر کودک شما مشکلی در زمینه نوشتن دارد، می توانید از کاردرمانی دست برای نوشتن استفاده کنید.