بهداشت روانی و عوامل موثر آن ، بهداشت روان یکی از ابعاد سلامتی می باشد. بهداشت روان بخش جدایی ناپذیر از بهداشت عمومی است. همچنین فرد را از عناصر شناختی، عاطفی و توانایی های خود در ایجاد رابطه با دیگران آگاه می کند. انسان با داشتن تعادل روانی، بهتر

می تواند بر استرس های زندگی غلبه کند و کارهای روزانه را پربار تر و سودمندانه تر انجام دهد. همچنین فرد مفیدی برای جامعه باشد. اختلالات روانی و مغزی بر سلامت روان فرد تاثیر دارد که امکان دستیابی به بخش هایی از موارد بالا و یا عملی ساختن تمام آن ها را به طور کلی و یا نسبی غیر ممکن می سازد. درمان این اختلالات و پیشگیری از آن، راه استفاده از تمام توانایی های موجود در فرد را برای او هموار می سازد. بهداشت روان پایه و اساس رشد انسان می باشد. این حقیقت را باید قبول کرد که مسائل بهداشت روان همراه زندگی است و امکان بوجود آمدن آن ها همیشه وجود دارد. در ادامه با بهداشت روان و عوامل موثر بر روب آن بیشتر آشنا می شویم.

بهداشت روانی چیست؟

بهداشت روانی به معنی داشتن احساس آرامش، امنیت درون، دور بودن از استرس و اضطراب، افسردگی و تعارض های مزمن روانی می باشد. همچنین بهره مندی از سلامت ذهن، فکر و اندیشه است. درصد قابل توجهی از بیماری های جسمانی ریشه در روان شناختی دارند. بهره مندی از بهداشت روان می تواند بر سلامت جسم اثر مثبتی داشته باشد. همچنین سلامت جسم بستر مناسبی برای رسیدن به احساس امنیت درون، سلامت ذهن و روان می باشد. نوع نگرش و باورهای آدمی درباره زندگی، محیط پیرامون خود، تعهدات ارزشی و ویژگی های زندگی فردی و اجتماعی انسان از بهداشت روانی مطلوب بسیار اثر می گذارند. بهداشت روانی قوانین مربوط به سلامت عاطفی را در بر می گیرد. به گونه ای که فرد بتواند مشکلات را به آرامی پشت سر بگذارد.

اصول بهداشت روانی

بهداشت روانی اهدافی دارد که برای رسیدن به آن باید اصولی را رعایت نمود. برخی از این اصول عبارتند از:

1- توجه به تمامایت وجود هر فرد

در نظر گرفتن انسان به شکل تمامیت جسم و روان، یکی از اصول بهداشت روانی می باشد. انسان سالم می تواند درک کند که ممکن است مشکلات جسمی و روانی بهم مرتبط باشند. هر انسان بر اثر ارتباط خصوصیات روانی و جسمی خود، دست به عمل می زند و هیچ رفتاری جدا از این چارچوب صورت نمی گیرد.

2- احترام به شخصیت خود و دیگران

احترام به شخصیت خود و دیگران یعنی این که یک شخص خود را دوست بدارد و به دیگران احترام بگذارد. فرد سالم احساس می‌ کند که افراد جامعه او را مورد پذیرش قرار می ‌دهند. او نیز به نظر موافق به آنها نگاه می کند و برای خود و آنها احترام قائل است. اصول بهداشت روانی مبتنی بر تقویت افراد استوار شده ‌ و از تخریب شخصیت افراد تا جایی که امکان داشته باشد جلوگیری می‌کند.

3- بررسی علل رفتار

هر رفتاری مانند ترس علتی دارد و خود به خود انجام نمی‌شود. انسان سالم به دنبال کشف علت رفتارها می رود و آن ها را رفع می کند.

4- روبرو شدن با واقعیات فردی و اجتماعی

هر فرد سالم توانایی‌ ها و ناتوانایی خود را می ‌شناسد و آن را قبول دارد. البته تلاش می کند تا محدودیت‌های خود را رفع کند و نسبت به آن ها جبهه نمی ‌گیرد یا پنهانش نمی ‌کند. کشمکش و عدم قبول واقعیات موجب بروز اختلال روانی می‌شوند.

5- دانستن و ارزش دادن به نیازهای اولیه

بهداشت روانی به دانستن و ارزش دادن به نیازهای اولیه انسان نیاز دارد. احتیاجات و نیازهای جسمانی و روانی بسیار مهم هستند. انسان دائما از این نیازها تاثیر می‌ پذیرد و به نسبت محرومیت و ارضاء آنها رفتارش تغییر می‌ کند. بهداشت روانی بر اصل نیازهای جسمانی و روانی هر شخص در هر سنی با شرایط ویژه همان سن باید در نظر گرفته و ارضا شود، استوار می باشد.

6- مقابله با مشکلات عاطفی

مشکلات عاطفی جزئی از زندگی محسوب می‌ شوند. سلامتی روان به نحوه برخورد با این مشکلات و یافتن بهترین راه حل برای غلبه بر آنها بستگی دارد. اصول بهداشت روانی، قوانین مربوط به سلامت عاطفی و روانی را در بر می ‌گیرد. مهم ترین عامل در احساس خوشی و شادکامی، چگونگی روابط با مردم و توانایی سازگاری با آن ها می باشد. بیماری‌های روانی تقریبا همیشه به این حقیقت که بیمار قادر نیست دوست بدارد و عشق بورزد مربوط می‌ شود.

7- به دست آوردن رضایت از زندگی

به دست آوردن رضایت از زندگی از اصول بهداشت روانی می باشد. رضایت ممکن است از احساس برتری و پیشرفت، رسیدن به نیاز و آرزوهای شخصی، مقابله با مشکلات و ناملایمات به دست آید. رضایت پشتوانه قوی و نیرومندی برای مقابله با مشکلات می باشد. توانایی در کسب رضایت به انسان استقامت می ‌دهد و موجب خشنودی درونی می‌ شود. خشنودی واقعی به این بستگی دارد که انسان نیازمندی ‌های درونی و پنهان خود را به شکلی که جامعه ‌پسند می‌باشد، در آورد. کسب رضایت با اتکا به نفس، کاردانی، آزادی، استقلال و تدبیر همبستگی تنگاتنگی دارد.

عوامل موثر بر بهداشت و سلامت روان

عوامل محیطی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حقوقی بر بهداشت روان تاثیر دارند.

1- عوامل محیطی

یکی از عوامل که در سلامت روان مؤثرمی باشد عوامل محیطی است. این عامل شامل طیف وسیعی از حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی(مانند جنگ و جنایت )، فرهنگی، محیط خانوادگی(مانند خواسته های غیر واقعی والدین، حمایت گری بیش از حد و طرد کردن) می باشد.

2- عوامل فرهنگی

سواد سلامتی و خانواده از عوامل فرهنگی می باشند که بر بهداشت و سلامت روان اثر می گذارند. سواد سلامتي به صورت توانايي به دست آوردن، فهميدن و استفاده از اطلاعات از طريق راه هايي كه سلامتي را حفظ مي كند و ارتقا مي دهد تعريف شده است. سواد سلامت روان نيز اشاره به دانش و باورهاي مربوط به اختلالات رواني دارد. همچنین به شناخت، مديريت و يا پيشگيري از اين اختلالات كمك مي كند. خانواده هم از عوامل مؤثر فرهنگی و اجتماعی در شکل گیری رفتار فرد می باشد. فضای خانه، نخستین و بادوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت افراد تأثیر می گذارد. به گونه ای که می توان گفت پدر و مادر نیرومندترین آموزگار افراد در زندگی هستند. خانواده سالم، خانواده ای می باشد که سلامت روان و آرامش معنوی هریک از اعضای خانواده را حمایت می کند. محیط خانواده بر سطح سلامت جسمی و روانی تأثیر دارد. برای رسیدن به یک خانواده سالم والدین باید به بچه ها توجه کنند و وقت کافی برای آنها و نیازهای عادی آنها در نظر بگیرند. کودکان بسیاری از رفتارها را از والدین خود یاد می گیرند و والدین باید نحوه رفتار صحیح با کودکان خود را بیاموزند.

3- عوامل اجتماعی

يكي از عوامل تعيين كننده سلامت روان انسان بهره مندي از حمايتهاي اجتماعي می باشد. حمایت اجتماعی به معناي اقدامهاي كمكي در شرايط سخت زندگي براي نوع بشر است. زندگی در محیطی که دارای سلامت اجتماعی بالایی می باشد به سلامت روان فرد نیز کمک می کند. البته رابطه بین سلامت جسمی، روانی و عوامل اجتماعی، زیستی و روانشناسی در کشورهای مختلف پیچیده می باشد. سلامت اجتماعي به چگونگي وضعيت ارتباط فرد با ديگران در جامعه می پردازد. هر نوع قطع ارتباط بین فرد و جامعه، به گونه ای که افراد در چارچوب های اجتماعی جذب نشوند، زمینه ای مساعد برای رشد انحرافات اجتماعی و پیدایش مشکلات سلامت روان ایجاد می کند.

4- عوامل اقتصادی

بر آورده نشدن نیازهای اقتصادی و شغلی افراد باعث بروز فشارها و تنش های روانی شدید در آنها می شود. این امر سلامت روانی آنها را به خطر می اندازد. امنیت شغلی، ایجاد شرایط کاری اشتغال منصفانه، کارهای مناسب و در خور شأن افراد باعث افزایش سلامت روانی، رفاه و رضایت شغلی می شود.

5- عوامل سیاسی و حقوقی

عوامل سیاسی از جمله نقض حقوق بشر در داخل یک کشور، می تواند پیامدهای مخرب و مضر بر سلامت روانی جمعیت داشته باشد. برخی افراد و گروه های درون جامعه، حقوق افراد به ویژه حقوق افراد آسیب پذیر را با عواملی مانند تبعیض و به حاشیه راندن نقض می کنند. پیامدهای تبعیض، همراه با حس بیگانگی می توانند عمق کرامت و عزت نفس را تحت تاثیر قرار دهند. این دو از عوامل تعیین کننده سلامت روان و تندرستی فرد می باشند.

سخن آخر

سلامت یا بهداشت روان تاثیر مستقیمی بر زندگی افراد دارد. بهداشت روان به معنای بهره مندی از سلامت ذهن، فکر و اندیشه می باشد که در این مقاله با بهداشت روان و عوامل موثر بر آن آشنا شدیم.