دیه چیست؟ + انواع آن ، هرکس عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی به جان، سلامتی یا مال دیگری لطمه ای وارد کند که باعث ضرر مادی یا معنوی آن شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود خواهد بود. در خصوص مقابله با آسیب های جسمی، پرداخت دیه و ارش مورد توجه قانون گذار قرار گرفته است. پرداخت دیه

در مواردی به عنوان مجازات اصلی مرتکب در نظر گرفته می شود و در برخی موارد نیز به جای قصاص باید دیه پرداخت شود. درواقع دیه یکی از انواع مجازات های پیش بینی شده در قانون می باشد. در این مقاله به مفهوم دیه و انواع آن می پردازیم. تا انتها با ما همراه باشید.

دیه چیست؟

قانونگذار در ماده 445 قانون مجازات اسلامی به تعریف دیه پرداخته است که بر اساس آن، دیه مقدار مال معینی می باشد. در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو، منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است. مطابق تعریف دیه در این ماده، می توان گفت شرایط تعیین دیه شامل دو مورد زیر می باشد:
1- زمانی که جنایت غیر عمدی (شامل جرم شبه عمد، خطای محض، جرم ضرب و شتم) صورت گرفته باشد، در این صورت مرتکب با پرداخت دیه مجازات می شود.
2- در مورد جرایم عمدی می باشد که به هر دلیلی منجر به قصاص نمی شوند. مانند اینکه خانواده ی مقتول از حق قصاص خود گذشت کرده و درخواست مطالبه دیه داشته باشند. یا زمانی که قاتل پدر یا جد پدری مقتول باشد که در این صورت قصاص صورت نمی گیرد و فرد ملزم به پرداخت دیه خواهد بود.

انواع دیه

دیه انواع مختلفی دارد که پرداخت آنها نیز متفاوت می باشد. انواع دیه عبارتند از:

• دیه قتل

دیه ای معادل یک دیه کامل انسان دارد که نرخ دیه هر سال توسط قوه قضاییه تعیین می شود .بنابراین، در صورتی که شخصی انسانی را به قتل برساند و مجازات دیه برای آن تعیین شده باشد، باید دیه ای معادل دیه یک انسان کامل به او بپردازد. البته در این خصوص تفاوت در میزان دیه زن و مرد نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت. دیه زن نصف مرد می باشد.

• دیه اعضای بدن

یکی دیگر از انواع دیه ، دیه اعضای بدن می باشد. در صورتی که از یک عضو تنها یک عدد در بدن انسان وجود داشته باشد، از بین بردن آن دیه کامل دارد. در صورتی که از یک عضو دو عدد موجود باشد، از بین بردن یکی از آنها نصف دیه کامل و از بین بردن هر دوی آنها دیه کامل خواهد داشت .مطابق قانون مجازات اسلامی، از بین بردن اعضای بدن، دیه مشخص و معین دارد که به تفصیل اشاره شده اند. (به عنوان مثال دیه مو، چشم، بینی، لاله گوش، لب، زبان، دندان، گردن، فک، دست و پا، ستون فقرات و ...)

• دیه منافع اعضاء

اگر شخصی مرتکب جنایتی بر دیگری شود به طوری که فرد برخی از حواس خود را از دست بدهد، باید دیه منافع آن عضو را بپردازد. ( به عبارت دیگر منفعتی که از برخی از اعضا حاصل می شود مثلا منفعت شنیدن توسط گوش مختل شود اما خود گوش آسیبی نبیند). مطابق قانون مجازات اسلامی، دیه منافع شامل مواردی مانند دیه عقل، شنوایی، بینایی، بویایی و صوت و گویایی می باشد.

• دیه جراحات

در صورتی که شخص مرتکب جنایتی بر دیگری شود و به موجب آن جراحتی بوجود آید، باید دیه جراحات وارده را بپردازد. مقدار آن به نسبت میزان جراحت وارد شده و بنا به تشخیص پزشکی قانونی مشخص خواهد شد. مانند خراش، کبودی، تورم و … که مصادیق آن در مواد 701 الی 707 قانون مجازات اسلامی مشخص شده اند.

مهلت پرداخت دیه

وقتی حکم دیه صادر شد، فرد محکوم وقت زیادی برای پرداخت آن ندارد. بلکه در قانون مهلت پرداخت دیه در موارد مختلف از زمان وقوع قتل مشخص شده است‌.
مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت به صورت زیر می باشد، مگر آنکه طرفین دعوا به نحو دیگری با هم تراضی کرده باشند. در این صورت بر مبنای توافق طرفین اقدام می ‌شود و پرداخت هریک از انواع دیه بر مبنای قیمت زمان پرداخت محاسبه می ‌شود.
1- در جنایات عمدی، ظرف یک سال قمری.
2- در جنایات شبه‌ عمد، ظرف 2 سال قمری (هرسال نصف دیه باید پرداخت شود).
3- در جنایات خطای محض، ظرف 3 سال قمری (هرسال یک ‌سوم دیه باید پرداخت شود).
نکته ‌ی قابل توجه آن است که هرگاه پرداخت‌ کننده ‌ی دیه در بین مهلت‌ های مقرر نسبت به پرداخت تمام یا قسمتی از دیه اقدام کند، دریافت ‌کننده مکلف به قبول آن می باشد.

سخن آخر

دیه، پرداخت مالی است که به خاطر آسیب وارد کردن غیر عمدی بر دیگری و یا آسیب عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است. تشخیص نوع جراحات بسیار دقیق و مشکل می باشد. زیرا بین جراحت موضحه و سمحاق اختلاف بسیار حساس است. چون فرق این ها با یک پرده نازک روی استخوان می باشد که زخم به آن برسد یا آن را کنار بزند و استخوان را آشکار کند. دیه از منظر قانون گذار انواع متفاوتی دارد که متناسب با ایراد وارده و عضو مورد جنایت، میزان آن تغییر می کند.