Skip to main content
| author

بلبرینگ چیست و چه کاربردی دارد؟

20 مرداد, 1401

بلبرینگ چیست و چه کاربردی دارد؟ ، بعضی از اجزای موجود در سیستم فنی خودرو، قطعاتی هستند که در زمینه‌ های دیگر صنعت نیز کاربرد دارند. به همین دلیل نامی آشنا برای صنعتگران، تعمیرکاران و مکانیک‌ها به حساب می آیند. اما این شناخت و آشنایی دلیل بر علم و آگاهی از وظایف، عملکرد و کارآیی چنین

قطعاتی در خودرو نیست. زیرا ممکن است این قبیل اجزا، در خودروها وظایفی متفاوت از دیگر صنعت‌ ها و ماشین ‌های صنعتی داشته باشند. بنابراین بررسی وظایف و نقش آنها در سیستم فنی خودروها خالی از لطف نیست. حتی امکان دارد برای بسیاری افراد جالب توجه باشد. یکی از این قطعات بلبرینگ می باشد. بلبرینگ‌ ها انواع و کارآیی‌ های مختلفی در ماشین ‌آلات صنعتی دارند. در این مقاله به بلبرینگ چیست و چه کاربردی دارد؟، می پردازیم. با ما همراه باشید.


تاریخچه تولید بلبرینگ


به گردش در آوردن اجسام (غلتش یا حرکت غلتشی)، بسیار ساده تر و آسان تر از ساییدن آنها (لغزش یا حرکت لغزشی) بر روی هم می باشد. زمانی که انسان به این موضوع پی برد، بلبرینگ ها اختراع شدند. بعنوان مثال، چرخ های دوچرخه را مانند نقش ساچمه در بلبرینگ ها تصور کنید. اگر به جای چرخ چیزی مانند اسکی قرار دهیم، آن وقت حرکت دادن آن به دلیل وجود اصطحکاک بالا در خلاف جهت حرکت چرخ (قانون سوم نیوتن) بسیار مشکل خواهد بود. بنابراین غلتیدن دو سطح روی هم (حرکت غلطشی) بسیار آسان تر از لغزش آنها بر روی هم (حرکت لغزشی) می باشد.
این قطعه مکانیکی برای اولین بار، حدود 226 سال قبل توسط یک آهنگر ولزی ساخته شد که بسیار ابتدایی و ساده بود. بعدها فردریش فیشر آلمانی ساخت آن را تکمیل نمود و شکل صنعتی ‌تری به آن بخشید.


بلبرینگ چیست؟


یک جزء اصلی در ماشین آلات، بلبرینگ می باشد که در بیشتر ابزار و وسایلی که روزانه مورد استفاده قرار می گیرند، به کار رفته است. بلبرینگ یا بال برینگ (ball bearing)، به معنای توپ های حامل می باشد. این قطعه نوعی یاتاق، پرخ دنده چرخشی یا توپی به حساب می آید. بلبرینگ در هر وسیله ای که می چرخد، به کار می رود تا مانع از ایجاد اصطکاک و سایش سطح در حال چرخش روی هم شود.

بلبرینگ چیست؟
بعنوان مثال، چرخش اجسام سنگین و حرکت آنها مانند چرخ های اتومبیل به وسیله بلبرینگ امکان پذیر می شود. البته بلبرینگ ها در قسمت های مختلف خودرو که امکان ایجاد اصطکاک وجود دارد، به کار می ‌روند. به این ترتیب انواع بلبرینگ دینام، پلوس، گیربکس، فرمان، دنده هرزگرد، چرخ و اکسل برای خودرو وجود دارد.
رولبرینگ ها نوعی بلبرینگ می باشند، اما قدرت تحمل بار بیشتر و سرعت پایین تری نسبت به بلبرینگ دارند.


انواع بلبرینگ


بلبرینگ ها در انواع مختلف وجود دارند که دارای کاربردهای متفاوتی می باشند. اناوع بلبرینگ عبارتند از:


• بلبرینگ شیار عمیق


کاربردی ترین بلبرینگ در صنعت، بلبرینگ شیار عمیق یا Deep groove ball bearings می باشد. در بلبرینگ شیار عمیق در هر رینگ، یک شیار عمیق دایره ای با شعاعی برابر شعاع ساچمه وجود دارد. این شیار توان تحمل بارهای شعاعی زیاد به همراه مقدار بسیار کم نیروهای محوری را به بلبرینگ می دهد. به همین دلیل بلبرینگ شیار عمیق در صنعت، کاربرد وسیعی دارد.
اندازه و تعداد ساچمه ها توسط معادلات مربوط و با توجه به الاستیسیته رینگ ها محاسبه می شود. رینگ داخلی پس از قرارگیری تمامی ساچمه ها، هم مرکز با رینگ خارجی قرار می گیرد. پس از مرتب کردن ساچمه ها با فواصل منظم در فضای بین رینگ ها می توان قفسه را روی ساچمه ها مونتاژ نمود.
قفسه های دو تکه که از پرس کاری ورق فولادی یا برنجی ساخته شده اند، در بلبرینگ شیار عمیق کاربرد دارند. نیمه های قفسه توسط پرچ یا خم کردن لبه های خار مانند به هم متصل می شوند.
در بلبرینگ شیار عمیق گاهی، قفس های پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرند. در نمونه های پلاستیکی، لب های نگهدارنده قابل انعطاف هستند تا به راحتی و با فشار داخل بلبرینگ و ساچمه ها چفت شوند. نوع دو ردیفه این بلبرینگ قابلیت تحمل بارهای خمشی را نیز دارد. بلبرینگ شیار عمیق، قابلیت باز شدن و گریس کاری مجدد را ندارد.

بلبرینگ شیار عمیق
بلبرینگ شیار عمیق در دو نوع S و شیار جازنی وجود دارد.

اگر رینگ داخلی بلبرینگ شیار عمیق دنباله داشته باشد، به آن بلبرینگ شیار عمیق نوع S می گویند. این نوع از بلبرینگ برای کاربردهای خاص ساخته شده و تولید می گردد. بلبرینگ شیار عمیق نوع S به یک طرف رینگ داخلی، یک رینگ قفل کن خارج از مرکز نصب می شود و یا رینگ داخلی بلندتر طراحی شده و روی آن دو پیچ تنظيم قرار می گیرد.
بلبرینگ شیار عمیق نوع S، حلقه آب بند لاستیکی دو طرفه و در مواردی هم زبان هایی روی رینگ های داخلی می باشد که جهت حفاظت از حلقه آب بند کاربرد دارد. در این نوع بلبرينگ برای اینکه با چرخش داخل محفظه چدنی با فولادی مخصوص بتواند خود را با اشکالات احتمالی تطبیق دهد، سطح خارجی رینگ بیرونی به شکل کروی سنگ زده می شود. از اشکالات احتمالی می توان عدم تراز بودن شفت، اشکال موقعیت قرارگیری بلبرینگ، تطبيق بلبرینگ ها عموما در ماشین آلات کشاورزی، نوار نقاله ها و ماشین آلات ساختمانی را نام برد.

بلبرینگ شیار عمیق نوع S

بلبرينگ شیار عمیق با شیار جازنی، دارای ساچمه هایی می باشد که نمونه اولیه بلبرینگ شیار عمیق بدون شیار جازنی دارای آن است. ساچمه ها را می توان از طریق شیارهایی که در یک طرف بلبرینگ شیار جازنی روی لبه هر دو رینگ داخلی و خارجی هستند، جا زد. به دلیل اینکه در این نوع بلبرینگ شیارهای جازنی خارج خواهند شد، جهت تحمل بارهای محوری زیاد مناسب نمی باشد. نوع بدون شیار جازنی کاربرد بیشتری دارد.

بلبرينگ شیار عمیق با شیار جازنی
• بلبرینگ تماس زاویه ای


در بلبرینگ تماس زاویه ‌ای (Angular contact ball bearings)، رینگ داخلی و خارجی آن به طور نسبی با هم جابجا می شوند. همچنین باعث قابلیت تحمل بار محوری و شعاعی به طور همزمان می گردند. این بلبرینگ در انواع مختلف 15، 25 و 40 درجه تولید می شود. در بلبرینگ تماس زاویه ای هر چه مقدار زاویه تماس بیشتر باشد، قدرت تحمل بار محوری نیز افزایش می یابد.
بلبرینگ تماس زاویه ایی به 3 دسته یک ردیفه، دو ردیفه (دوبل) و چهار نقطه تماس تقسیم می شود.

بلبرینگ تماس زاویه ای

بلبرینگ تماس زاویه ایی یک ردیفه، قادر به تحمل بارهای محوری بالا می باشد. این بلبرینگ به صورت X، O یا پشت سر هم (طرح عمومی) مونتاژ می شود.
بلبرینگ محور با زاویه تماس 15 و 25 درجه، بلبرینگ دقیقی می باشد. از این بلبرینگ در تجهیزاتی با محور دوران دقیق و بدون لقی مانند کارگیر ماشین های ابزار (ماشین های تراش، فرز و سی ان سی) استفاده می شود. بلبرینگ تماس زاویه ای یک ردیفه با زاویه ‌ی 15 درجه برای سرعت های بالا و با زاویه 25 درجه جهت تحمل بارهای محوری بالا کاربرد دارد .
بلبرینگ تماس زاویه‌ ای دو ردیفه مشابه یک ردیفه با چیدمان O و قادر به تحمل بارهای سنگین شعاعی و محوری می باشد. این بلبرینگ در انواع بدون حلقه آب بند یا با حلقه آب بند و همچنین رینگ داخلی آنها در دو نوع قابل جدا سازی و غیر قابل جدا سازی تولید می شود.


• بلبرینگ کف گرد


بلبرینگ کف گرد (Thrust ball bearings)، نیروهای محوری بالا را تحمل می کند. این نوع بلبرینگ در دو نوع یک طرفه و دو طرفه تولید می شود که براساس جهت تحمل بار آنها را نام گذاری کرده اند. به این صورت که بلبرینگ کف گرد دو طرفه، قادر به تحمل بار محوری از بالا و پایین می باشد. اما بلبرینگ کف گرد یک طرفه، فقط قادر به تحمل بار محوری از یک سمت است.

بلبرینگ کف گرد


• بلبرینگ خود تنظیم


بلبرینگ خود تنظیم، قابلیت تنظیم در شرایط ناهمراستایی شفت را دارد. این بلبرینگ با ابعاد متوسط و پر مصرف با حلقه آب بند با گریس کافی تا پایان عمر مفید، تولید می شود. بلبرینگ خود تنظیم در ماشین آلات کشاورزی، نوار نقاله ها و ... کاربرد دارد.

بلبرینگ خود تنظیم


• بلبرینگ مقطع باریک


در بلبرینگ مقطع باریک، ابعاد مقطع نسبت به قطر، بسیار کوچک می باشد. به همین دلیل باعث صرفه جویی در فضا، صلبیت و دقت بالا می شود. تمام اندازه های بلبرینگ مقطع باریک برخلاف استاندارد های سایر بلبرینگ ها که با افزایش قطر ضخامت نیز افزایش می یابند، یکسان است. بلبرینگ مقطع باریک در صنعت هوا و فضا، فیکسچرهای جوشکاری و ربات های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.

بلبرینگ مقطع باریک


• بلبرینگ دینام


این نوع بلبرینگ شباهت زیادی به بلبرینگ شیار عمیق دارد. با این تفاوت که رینگ خارجی آن فقط دارای یک لبه می باشد. بنابراین اجزا آن می توانند به راحتی از بلبرینگ جدا شوند. بلبرینگ دینام، بار محوری در یک جهت را تحمل می کند. بلبرینگ ها با لقی محوری کمی، مونتاژ می شوند تا امکان تغییرات جزئی در طول شفت و محفظه بلبرینگ وجود داشته باشد. بنابراین مهار نمودن شفت در راستای محوری با استفاده از دو روی هم راحت انجام می شود.

بلبرینگ دینام
در بلبرینگ دینام امکان نصب رینگ داخلی با ساچمه ها و قفسه به صورت جداگانه وجود دارد. ساچمه ها توسط قفسه ای با مقطع U شکل از جنس برنج یا فولاد و یا قفسه های یکپارچه از جنس پلی آمید تقویت با الیاف شیشه نگه داشته می شوند. با وجود اینکه قطر خارجی تمام رولبرینگ ها تلرانس منفی دارند، اما بلبرینگ دینام تلرانس mm 0.01 + دارد.
از بلبرینگ دینام می توان در دینام، استارت خودرو، جارو برقی، قطب نما و … استفاده نمود.


بلبرینگ چه کاربردی دارد؟


به طور کلی کاربرد و وظایف اصلی بلبرینگ به سه دسته اصلی تقسیم می شود که عبارتند از:

بلبرینگ چه کاربردی دارد؟


1- کمک به انتقال قدرت بین قطعات


بلبرینگ شرایط چرخش برخی قطعات را روی هم فراهم می کند و در عین ممانعت از ایجاد اصطکاک در انتقال نیرو بین قطعات موثر می باشد.


2- جلوگیری از ایجاد اصطکاک


بلبرینگ علاوه بر جلوگیری از استهلاک قطعات، مانع هدر رفتن انرژی تحت تاثیر گرما و اصطکاک ایجاد شده می شود.


3- پیشگیری از سایش قطعات و سطوح


به کمک بلبرینگ از تماس‌ های تحلیلی و ایجاد خوردگی بین سطوح پیشگیری می ‌شود. بنابراین قطعات دچار آسیب‌ های ناشی از ساییدگی نمی ‌شوند.


اجزای تشکیل دهنده بلبرینگ


بلبرینگ خود قطعه ای کوچک می باشد. با این حال از اجزای متعددی تشکیل می‌ شود که به ظرافت کنار هم چیده شده و نقشی مهم و بزرگ را در خودرو و دیگر ماشین ‌آلات صنعتی ایفا می ‌کنند. این اجزا از 4 بخش اصلی تشکیل می شوند که عبارتند از:


1- کنس یا رینگ (Ring)

 کنس یا رینگ (Ring)


هر بلبرینگ، دو رینگ داخلی و خارجی دارد که اجزای دیگر این قطعه را از دو سمت در بر می‌ گیرد. رینگ ‌ها را معمولا از آلیاژهای مقاوم فولاد می سازند.


2- ساچمه یا رول (Rolling Elements)

ساچمه یا رول (Rolling Elements)


ساچه از اجزای غلتکی بلبرینگ می باشد که در واقع با چرخش خود، بلبرینگ را به حرکت در می آورد. ساچمه ‌ها نیز عموما از جنس فولاد هستند.


3- قفسه (Cage)


بخشی که ساچمه ‌ها را در بر گرفته و از تماس آنها با یکدیگر جلو گیری می ‌کند را قفسه می گویند. قفسه مانع از حرکت افقی و جانبی رول‌ ها می ‌شود. قفسه ‌ها را از جنس فیبر، فولاد یا برنج می‌ سازند.


4- کاسه نمد


کاسه نمد بین رینگ‌ ها و کیج (قفسه) قرار می‌ گیرد. ممکن است در هر دو سمت کیج و بین رینگ داخلی و خارجی باشد و یا تنها بین رینگ داخلی و کیج استفاده شود. وظیفه کاسه نمد بلبرینگ، ممانعت از خروج روغن هیدرولیک درون کیج‌ ها و بین رول ‌ها، به بیرون می باشد. این قطعه نوعی عایق در برابر نفوذ آب به درون بلبرینگ نیز به شمار می رود.


نحوه کار بلبرینگ


فشار حرکت در بلبرینگ از لایه ی خارجی به گوی‌ ها و سپس از گوی ها به لایه ی داخلی منتقل می شود. به دلیل کروی بودن گوی ها، نقطه ی تماس اندکی با لایه‌ های درونی و بیرونی دارند. این حجم از نقطه تماس باعث نرم حرکت کردن آنها می شود. یکی از پیامدهای این نقطه تماس کوچک این است که اگر فشار بیش از حدی به گوی‌ ها وارد شود، باعث تغییرشکل یا خردشدن آنها می شود. برای حل این مشکل می توان از یاتاقان ‌های غلطکی یا غلطکی مخروطی‌ شکل استفاده نمود. بلبرینگ‌ محوری نوعی بلبرینگ‌ می باشد که نمی تواند بار محوری شدیدی را تحمل کند. به همین دلیل برای سرعت ‌های پایین در نظر گرفته شده‌ اند. بلبرینگ محوری در میزهای گردان کاربرد دارد.