سفته و قوانین مربوط به آن ، سفته یک سند تجاری است. از این سند تجاری مانند چک و پول استفاده می شود. سفته هم مانند چک قوانین و مقرراتی دارد که بهتر است از آن اطلاع داشته باشید. بسیار پیش می آید که کسی بخواهد در جایی مشغول به کار شود و از او برای ضمانت سفته بخواهند.

از سفته در معامله های بازرگانی و تجاری استفاده های زیادی می شود. این سند تجاری تعهد ایجاد می کند و صادر کننده موظف است مقدار آن را در صورت ضرورت پرداخت نماید. جابه جایی پول در معاملات کلان بسیار سخت و پر خطر است. به همین علت راهکارهایی برای این مساله ایجاد شده است. یکی از این راهکارها استفاده از سفته می باشد که به نوعی حکم ضمانت را دارد.

قانون سفته

نکته ی اصلی در خصوص سفته و کاربرد آن این است که سفته در تاریخ معین شده عندالمطالبه می باشد. البته این مبلغ به کسی پرداخت می شود که سفته در وجه او باشد. در صورتی که قسمت مربوط به نام در سفته خالی یا حامل باشد هر کسی که سفته را داشته باشد می تواند آن را وصول کند.

آیتم های سفته

سفته هم مانند چک بخش هایی دارد که در زمان استفاده باید تکمیل شود. در اینجا بخش های اصلی سفته و مفاهیم آن را بیان می کنیم:

- مبلغ سفته:

هر برگ سفته محدودیت مبلغی دارد. به این معنی که هر برگ تا حد مشخص مبلغ را پوشش می دهد. مبلغی در سفته ذکر می شود باید کمتر یا برابر با سقف سفته باشد. این مبلغ به حروف نوشته می شود تا از سوء استفاده پیشگیری شود.

- تاریخ صدور سفته:

همانند چک برای صدور سفته نیز باید تاریخ درج شود. تاریخ صدور سفته به حروف نوشته می شود و شامل روز، ماه و سال است.

- نام گیرنده:

این نکته که سفته در وجه چه کسی است اهمیت دارد. نام گیرنده به عنوان طلبکار تعهد مورد بحث است. یعنی فردی که اسمش در سفته می آید می تواند در زمان مقرر مبلغ را مطالبه نماید. اما در صورتی که این بخش خالی باشد یا در وجه حامل بخورد هر کسی می تواند مبلغ را طلب کند. به همین منظور برای امنیت بیشتر باید نام گیرنده حتماً در سفته ذکر شود.

- تاریخ پرداخت سفته:

این قسمت اصلی ترین بخش سفته است. اگر سفته تاریخ پرداخت نداشته باشد هر لحظه قابل وصول خواهد بود. فردی که سفته را در اختیار دارد یا سفته در وجه او است در این صورت می تواند هر لحظه مبلغ آن را ادعا نماید. بنابراین توصیه می شود تاریخ پرداخت سفته نیز حتماً درج شود. همان طور که در بالا هم اشاره کردیم در سفته اعداد به حروف نوشته می شود. تاریخ پرداخت نیز مانند تاریخ صدور به صورت روز، ماه و سال با حروف ذکر می شود.

- مهر یا امضای صادر کننده:

در نهایت کار مهر یا امضای صادر کننده است. به این صورت سفته تعهد پرداخت ایجاد می کند. شخص پس از تکمیل بخش های سفته آن را امضا و تایید می نماید.

انواع و کاربردهای سفته

همه ی سفته ها یک شکل هستند و به عبارت دیگر سفته مانند چک و پول انواع مختلف ندارد. البته سفته بیشتر برای ضمانت استفاده می شود اما گاهی هم برای پرداخت وام، مطالبه دین، تضمین حسن انجام کار و... به کار می رود.

اجرا گذاشتن سفته

برای به اجرا گذاشتن سفته دو روش معمول وجود دارد. اولی این است که از طریق اجرای اسناد رسمی اقدام شود. به دلیل اینکه سفته لازم الاجرا است قابل پیگیری از اسناد رسمی می باشد. به این معنی که اگر دارنده ی سفته امور مربوط به خود را انجام داده باشد می تواند درخواست مطالبه سفته داشته باشد. یعنی در این مواقع می توان علیه صادر کننده به اجرای اسناد رسمی واقع در اداره ثبت مراجعه کرد و توقیف دارایی و اموال صادرکننده را به منظور طلب خواستار شد.
روش دوم هم از طریق مراجع قضایی دادگستری امکان پذیر است. به این صورت که سفته را همراه با دادخواست حقوقی به مراجع قضایی برده و اقامه ی دعوی می کنند. پس از بررسی در صورتی که صادر کننده مالی نداشته باشد تا سفته را پرداخت کند بازداشت خواهد شد.
فردی که سفته را دارد باید در زمان معین شده سفته را مطالبه نماید. در صورتی که وجه ذکر شده پرداخت شود سفته باطل شده و قضیه تمام می شود. اما اگر مبلغ پرداخت نشود دارنده باید حداکثر در مدت 10 روز مبلغ سفته را واخواست نماید. واخواست به معنی درخواست و اعتراضی رسمی است که در صورت عدم پرداخت سفته در زمان سررسید انجام می شود. به دلیل اینکه اعتراض باید به طور رسمی به فرد صادر کننده ابلاغ شود واخواست در سربرگ های مخصوص وزارت دادگستری نوشته می شود.

قوانین مربوط به سفته

همان طور که اشاره کردیم سفته نیز مانند چک استفاده های زیادی می تواند داشته باشد. سفته یک سند پرداخت اعتباری است. به این معنی که با صدور آن یک تعهد پرداخت بر عهده ی صادر کننده ایجاد می شود.
1. تصویب قوانین جدید در خصوص صدور چک با هدف جایگزینی به جای پول (صرفاً پرداخت) باعث توجه به سفته شد. به این معنی که به چک با دید پول نگاه کنیم. به این منظور دوباره استفاده از سفته به منظور اعتبار و تضمین مورد توجه قرار می گیرد. زیرا قبلاً از چک نیز در بسیاری مواقع برای تضمین و اعتبار استفاده می شد.
2. سفته به معنای طلب یا جواز طلب است. با دید حقوقی به معنی سندی است که براساس آن شخص صادر کننده متعهد می شود مبلغ ذکر شده را به شخص گیرنده بپردازد. در قدیم سفته شکل رسمی نداشت و فقط به صورت نوشته هایی بود که در انتها عبارت «حواله کرد» بر آن ذکر می شد. به این صورت رسمیت پیدا می کرد و در معاملات از آن استفاده زیادی می شد. به تدریج سفته دارای دو نقش اصلی شد. اول یک سند تجاری برای اعتبارات مالی و دوم سندی به منظور پرداخت مبلغی مدت دار به حساب آمد. البته در صورتی که زمان پرداخت برسد و صادر کننده توان مالی پرداخت نداشته باشد مشکلاتی به وجود می آید.
3. در کنوانسیون ژنو سال 1930 میلادی سفته مورد بررسی قرار گرفت و در موارد 75 تا 78 مقررات متحدالشکل در بخش مربوط به برات قرار گرفت. البته ماده 21 ضمیمه شه به قرارداد دو اختیار برای کشورهای امضا کننده پیش بینی کرد. اول اینکه هر کدام از طرف ها متعهد و مختار هستند قوانین مربوط به سفته را در قلمرو سیاسی ملی خود وارد نکنند. به این معنی که در برخی از کشورها سفته اهمیت زیادی دارد و بنابراین ضوابط بسیاری متوجه آن است. در این کشورها طبیعتا مقررات کنوانسیون مورد قبول نخواهد بود. زیرا در کنوانسیون برای حل مسائل سفته به آن با دید برات نگریسته شده است. از آنجا که سفته اهمیت ملی زیادی دارد به نسبت اهمیت بین المللی، نمی توان به آن با قواعد متحدالشکل نگریست. مورد دوم هم مربوط به کشورهای امضا کننده می باشد. به این معنی که این اختیار به امضا کننده اجازه می دهد در صورت ضرورت سیستم حقوقی خاصی برای سفته ایجاد کند. به این ترتیب سفته از قواعد برات جدا می شود. مثلا در اسکاندیناوی، لهستان و ژاپن از این اختیار استفاده می شود و قوانین خاصی برای درخواست مبلغ سفته تدوین شده است.
4. فرانسه از بندهای ماده 21 استفاده نکرده و فقط مواد 183 و 189 قانون تجارت، موارد مربوط به 75 تا 78 کنوانسیون ژنو را انجام می دهد. این روش باعث اعتراض حقوقدان های زیادی در فرانسه شد. این افراد عقیده دارند که قوانین برات که یک عمل حقوقی سه جانبه است درباره ی سفته که دو طرف دارد اشکال خواهد داشت.
5. در سال 1311 هجری شمسی در ایران مقررات سابق کشور فرانسه در مورد سفته اجرا شد. قوانین سابق فرانسه در این مورد با قوانین کنوانسیون انطباق داشت. در نتیجه سبب شد در قانون تجارت ایران مانند طرح کنوانسیون سفته با دید برات مورد استفاده قرار گیرد.
6. اکنون و در حال حاضر سفته هنوز هم مورد استفاده است. در صورتی که برات تقریباً مساله ای منسوخ شده می باشد. بنابراین ایران در زمره ی کشورهایی است که از سفته با عنوان وسیله ی پرداخت اعتباری داخلی استفاده می شود. با این فرق که در کشورهای دیگر مقررات مشخص و مستقلی برای سفته وجود دارد. اما در ایران برای مسائل مربوط به سفته باید به سیستم حقوقی برات رجوع کرد.
7. به هر حال شناخت کافی درباره ی فرایندهای سفته و برات ضروری به نظر می رسد. بررسی این دو اجازه خواهد داد تا چارچوب حقوقی درست و شفافی برای آن ها تدوین شود.

سخن پایانی

در متن حاضر سعی شد شرحی درباره ی سفته را که یکی از اسناد تجاری به حساب می آید بیاوریم. سفته برگه ای است که اصولاً بسیاری افراد اطلاع کافی از مقررات آن ندارند. به همین علت لازم است تا مسائل آن به صورت شفاف و ساده بازگو شود. این برگه ی به ظاهر ساده نتایجی را برای صادر کننده به همراه خواهد داشت. بر همین اساس بهتر است پیش زمینه هایی از نحوه ی صدور، شرایط و ضروریات و در نهایت قوانین آن را بدانیم.