Skip to main content
| author

راه کارهایی برای شناسایی مشکلات گیربکس

15 آبان, 1401

گیربکس یا جعبه دنده خودرو یکی از مهم ترین بخش ها و دارای سیستم مکانیکی پیچیده ای است. این قطعه حیاتی در حرکت کردن خودرو نقش اساسی دارد، سرعت موتور را تنظیم می کند و قدرت (نیرو) را از موتور به چرخ ها انتقال می دهد.

به دلیل گرما و اصطکاک ناشی از بسیاری از اجزای متحرک، گیربکس به مرور زمان بیشتر از قسمت های دیگر خودرو خراب می شود. ساز و کار گیربکس طوری است که اگر هر بخش از آن خراب شود یا آسیب ببیند، کل سیستم با مشکل مواجه می‌ گردد. به همین دلیل نیاز است تا با علائم خرابی گیربکس آشنا شوید و به موقع برای رفع آن اقدام کنید.

گیربکس چیست؟

گیربکس خودرو یکی از مهم ترین اجزای یک وسیله نقلیه می باشد. این قطعه وسیله ای است که نیرو را از موتور به چرخ ها منتقل می کند. جعبه دنده خودرو در انواع دستی و اتوماتیک وجود دارد. گیربکس، منبع قدرت اصلی چرخش خودرو می باشد که نقش مبدل انرژی را برای چرخ ها بازی می کند. پس بدیهی است که گیربکس باید نزدیک به مکان قرار گیری خودروها قرار داشته باشد. به طور معمول، یک گیربکس بر روی شاسی یک وسیله نقلیه در جلو نصب می شود تا دسترسی کلی به تمامی چرخ ها داشته باشد.

گیربکس چیست؟

چگونه مشکلات گیربکس را شناسایی کنیم؟

خراب شدن گیربکس ‌ها معمولا نشانه‌ هایی دارد که با دقت به این نشانه‌ ها و فهمیدن به موقع آن‌ ها باید نسبت به تعمیر گیربکس اقدام نمود. اقدام برای تعمیر گیربکس بهتر است در سریع‌ ترین زمان ممکن انجام شود و خودرو را سریعا به تعمیرگاه رساند. مشکلات گیربکس می ‌تواند راه حل ساده‌ ای مانند سفت کردن پیچ یک سیم تنظیم داشته باشد. اما برخی مواقع همین موارد کوچک در صورت نداشتن توجه کافی به آن‌ ها و عدم مراجعه به تعمیرگاه به فاجعه تبدیل می ‌شوند و خرج ‌های بسیار سنگینی را به افراد تحمیل می ‌کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ ترین علائم خرابی گیربکس اشاره خواهیم کرد:

1.    عدم تغییر دنده: اولین نشانه و علامت خرابی گیربکس دستی، عدم تغییر دنده است. زمانی که با فشار دادن کلاچ نمی توان دنده را در جای خود قرار داد، ماشین حرکت نمی‌ کند و یا در هنگام حرکت، دنده از جای خود بیرون می‌ آید و ماشین خلاص می‌ شود. این ایرادها نشان می‌ دهند که گیربکس با مشکل مواجه شده است. 
این مورد در خصوص گیربکس ‌های اتوماتیک کمی متفاوت ‌تر می باشد. در این نوع گیربکس ‌ها با ایراداتی مانند عدم تغییر دنده، عدم تغییر دنده در زمان مناسب و یا کار نکردن حالت ‌هایی از دنده ممکن است مواجه شوید. این مشکلات می‌ توانند دلایل متفاوتی مانند خراب شدن چرخ ‌دنده‌ ها، کمبود روغن در قطار چرخ‌ دنده، سازگار نبودن سطح ویسکوزیته مایع و عدم تنظیم صحیح کابل ‌های تغییر داشته باشند.

عدم تغییر دنده

2.    شنیدن صدای دنگ دنگ یا وز وز هنگام حرکت: شنیدن صداهای اضافی و غیرمعمول از گیربکس یکی دیگر از علائم خرابی این قطعه است. در هنگام حرکت، قطعات مختلف ماشین صداهای متفاوتی ایجاد می‌ کنند اما برخی اوقات این صداها غیر طبیعی و اضافه هستند. این صدا در گیربکس‌ های اتوماتیک شبیه صدای ناله، وزوز و سوت کشیدن می باشد و در گیربکس‌ های دستی شامل مجموعه متنوعی از صداهای مکانیکی و غیرمنتظره می‌ شود.
معمولا این خرابی گیربکس به دلیل آسیب دیدگی یاتاقان ها یا چرخ دنده ها بروز می کند. همچنین اگر روغن گیربکس (واسکازین) بسیار کم باشد و به اجزای مختلف نرسد، صدای غیر طبیعی و اضافی به گوش می رسد.

زمانی که در هنگام حرکت از گیربکس صداهایی غیرمعمول یا زمانی که در حالت توقف ماشین و دنده ‌خلاص صداهای اضافی شنیدید بهتر است در اسرع وقت به تعمیرگاه مراجعه کنید. زیرا هر چه دیر تر اقدام نمایید آسیب بیشتری به سایر اجزای آن وارد خواهد شد.

3.    دیر عمل کردن گیربکس: سیستم جعبه دنده طوری طراحی شده که امکان تعویض دنده ها را به راحتی و به سرعت به راننده می دهد. با این حال اگر در حین دنده عوض کردن، گیربکس به خوبی واکنش نمی دهد و کمی تاخیر دارد، نشانه مشکل در آن است.
این مشکل به دلایل مختلفی از جمله نشت یا آلودگی روغن جعبه دنده، نگهداری نادرست از گیربکس یا نفوذ ناخواسته آب در قطعات آن رخ می دهد. توجه داشته باشید که اگر این مشکل را به سرعت رفع نکنید، گرمای بیش از حد می‌ تواند به قطعات داخلی گیربکس آسیب بزند.

4.    لغزش چرخ دنده ها: قرار گرفتن دنده به صورت ناگهانی در حالت خلاص و افزایش غیر طبیعی دور موتور در هر دقیقه از علائم لغزش چرخ دنده ها هستند. این مورد می تواند باعث ایجاد موقعیت های خطرناک و حادثه گردد. بنابراین در اسرع وقت به این مشکل رسیدگی نمایید. باید سطح روغن را به طور مرتب بررسی کنید تا از لغزش چرخ دنده ها جلوگیری نمایید.

 لغزش چرخ دنده ها

5.    نشت روغن گیربکس: روغن گیربکس مایعی به رنگ قرمز روشن است که بدای چرب کردن قسمت های متحرک و به عنوان سیال هیدرولیکی در سیستم عمل می کند. همچنین به عنوان یک سینک گرمایی عمل می نماید تا گرما تولید شده، اصطکاک داخل گیربکس را جذب کند.
بهترین راه برای پیدا کردن نشت روغن این است که چند تکه مقوا زیر خودرو قرار دهید. سپس مقواها را بیرکن بکشید و نشت مایعات را بررسی نمایید. لکه های موجود در مقوا اگر به رنگ قرمز باشد یعنی روغن جعبه دنده نشتی دارد. این موضوع باعث آسیب دیدگی شدید چرخ دنده ها می شود. اگر این مشکل به موقع رسیدگی نشود و خودرو به تعمیرگاه برده نشود می تواند مشکلات جدی تری به همراه داشته باشد. 
هر چند وقت یک بار باید میزان روغن واسکازین چک شود. برای انجام این کار لازم است که میله نشانگر سطح روغن گیربکس را بیرون بکشید و میزان آن را ببینید. بهترین زمان برای چک کردن میزان روغن گیربکس زمانی است که ماشین روشن و در حال گرم شدن می باشد. اگر روغن به رنگ تیره باشد و یا بوی سوختگی دهد، زمان آن رسیده که تعویض گردد. 
برخی از دلایل نشت روغن جعبه دنده را می توان خرابی واشرها یا مهر و موم محفظه گیربکس، آسیب دیدگی چرخ دنده، آب بندی و نصب نادرست محفظه گیربکس، پایین آمدن سطح روغن یا آسیب دیدگی کاسه نمد نام برد. اگر سطح روغن بیش از حد پایین برود، اصطکاک بین بخش ‌های سیستم انتقال افزایش خواهد یافت و باعث فرسودگی قطعات خواهد شد که می‌ تواند موجب خرابی کلی شود. در هر صورت، نشت روغن یکی از رایج ‌ترین مشکلات گیربکس است که باید به سرعت برطرف گردد.

6.    احساس بوی سوختگی از خودرو: استشمام بوی سوختگی در خودرو هرگز نشانه خوبی نیست و جای نگرانی دارد. این مورد می تواند دلایل بسیار متفاوتی داشته باشد که یکی از آن ها گرم یا داغ شدن بیش از حد گیربکس و سوختن روغن آن می باشد. واسکازین قسمت ‌های مختلف گیربکس را روغن‌ کاری کرده و خنک نگه می‌ دارد تا از سایش و آسیب دیدن آن‌ ها جلوگیری نماید. اگر روغن نشت کند سطح آن پایین می آید. در نتیجه نمی‌ تواند اجرای گیربکس را به خوبی خنک کند. همچنین اگر روغن به موقع عوض نشود، کثیف و سوخته می شود. این موضوع باعث می گردد که سیستم بیش از حد داغ کند و موجب افزایش اصطکاک می شود. 
در صورتی که از خودرو بوی سوختگی به مشامتان رسید بهترین کار توقف و چک کردن ماشین و سپس مراجعه به تعمیرگاه برای چک کردن کامل خودرو توسط یک مکانیک متخصص و با تجربه است. 

7.    سخت جا رفتن دنده: این نشانه در دنده های اتوماتیک و دستی به دو صورت خود را نشان می دهد‌. برای دنده های دستی، وقتی حین دنده عوض کردن احساس می کنید صدا می شنوید یا دنده با زحمت جا می رود،احتمالا کلاچ فرسوده شده و لاید آن را تعویض نمایید. اما در ماشین های دنده اتومات، تغییر شدید و ناگهانی دنده به دنده دیگری نتوانید تشخیص دهید نشانه خرابی گیربکس می باشد. نشتی روغن جعبه دنده، خرابی تغییردهنده دنده، کابل یا دریچه گیربکس، فرسودگی یا شکستن قطعات داخلی، کم یا کثیف‌ بودن روغن گیربکس می‌ توانند از دلایل این مشکل باشند. برای تشخیص علت درست، ماشین را به مکانیک بسپارید.

سخت جا رفتن دنده

8.    صدای گیربکس خودرو در حالت خلاص: صدای لرزش و ضربه لزوما نشانه هشدار یا مشکل نیست اما اگر ماشین در حالت خلاص صدا تولید کند، معمولا نشانه مشکل در گیربکس است. گاهی می‌ توان صرفا با تعویض روغن گیربکس مشکل را برطرف کرد. اما اگر مشکل رفع نشد و باز هم در حالت خلاص از خودرو صدا می‌ شنوید، باید آن را به مکانیک بسپارید.
معمولا اگر مقدار روغن گیربکس یا واسکازین کم باشد و یا قطعات داخلی جعبه دنده دچار آسیب دیدگی باشند، امکان دارد که لرزش ها و صداهایی را در حالت خلاص بودن خودرو احساس نمایید. این مشکل می تواند به دلیل خرابی یا ساییدگی چرخ دنده ها نیز رخ دهد.

9.    کلاچ شل: این مشکل مخصوص خودروهایی است که گیربکس دستی دارند. شل بودن کلاچ یکی از مسائلی است که به سرعت می‌ توان متوجه آن شد. زمانی که کابل رابط میان پدال و دیسک کلاچ بیش از اندازه آزاد باشد، فشردن پا بر روی پدال نمی‌ تواند دیسک کلاچ را از فلایویل جدا کند. همین امر موجب شنیده شدن سر و صدا در هنگام تعویض دنده از گیربکس می‌ شود. اگر به موقع به این مشکل رسیدگی شود هزینه بسیار پایینی دارد و تنها نیاز است که سیم کلاچ تنظیم شود. عدم توجه به شل بودن کلاچ می‌ تواند صدمات جدی به گیربکس وارد کند.

10.    روشن شدن چراغ چک موتور: هنگامی ‌که چراغ‌ های هشدار در داشبورد روشن می ‌شوند یعنی در سیستم‌ های زیر کاپوت مشکلی وجود دارد که نباید از آن ها چشم‌ پوشی کرد. مخصوصا اگر چراغ چک موتور روشن شود. این موضوع به موتور و اجزای آن بستگی دارد و معمولا اولین چیزی که باید بررسی کنید گیربکس می باشد. به ‌احتمال زیاد گیربکس داغ کرده است.
تقریبا تمام خودروهای امروزی مجهز به چراغ‌ های هشدار دهنده هستند. روشن شدن چراغ چک موتور یکی از مواردی است که نشان دهنده وجود خرابی در سیستم پیشرانه و انتقال قدرت خودرو می باشد. گیربکس هم بخشی از قسمت پیشرانه و انتقال قدرت در خودرو است. در صورت روشن شدن چراغ چک امکان دارد مشکلی در گیربکس وجود داشته باشد. بهترین کار در هنگام مشاهده چراغ چک مراجعه به تعمیرگاه برای بررسی‌ های بیشتر و رفع عیوب است.

روشن شدن چراغ چک موتور
داغی بیش از حد گیربکس می تواند به دلیل معیوب بودن سنسورهای سرعت، مشکل در سلونوییدهای گیربکس یا لغزش در جعبه دنده رخ دهد. سنسورها در بسیاری از نقاط موتور خودرو قرار می‌ گیرند که در صورت حس کردن فعالیت غیرمعمول از یک فرآیند خاص به کامپیوتر هشدار می ‌دهند. سنسورها در سیستم انتقال قدرت می‌ توانند کوچک ترین لرزش‌ ها و ارتعاشات را حس کنند، حتی اگر شما قادر به دیدن یا احساس کردن آن ‌ها نباشی . پس اگر چراغ چک موتور روشن شد، حتما این علامت خرابی گیربکس را جدی بگیرید. خودرو را به مکانیک نشان دهید تا گشخص کند که مشکل از کجاست. اگر خودروی شما دنده اتومات می باشد با بررسی کدهای کامپیوتر می‌توان مشکل را شناسایی و رفع کرد.

11.    درست کار نکردن پدال کلاچ: اگر در حین کلاچ گرفتن مجبور هستید پای خود را زیاد با لا بیاورید یا بیش از حد پایین ببرید یا اینکه کلاچ به راحتی آزاد نمی شود، احتمالا با خرابی گیربکس روبرو هستید. در این صورت باید سیستم تنظیم‌ کننده کلاچ را دوباره تنظیم نمایید.
تنظیم نبودن سیستم عملکرد کلاچ (به عنوان مثال سیم یا صفحه کلاچ) مهم ترین دلیل برای درست کار نکردن پدال کلاچ می باشد. اگر کلاچ خودرو بیش از حد طبیعی پایین است، دلیل آن نشتی منبع هیدرولیک یا نقص در اتصالات سیستم هیدرولیک می باشد. این موضکع عملکرد کلاچ را مختل می کند. همچنین اگر کلاچ بیش از حد اندازه بالا است، احتمالا دیسک یا صفحه کلاچ فرسوده شده و نیاز به تعویض دارد.

12.    لرزش ماشین و بالا رفتن دور موتور: اگر گاهی لرزش هایی در خودرو حس می کنید، دلیل آن ساییدگی اجزای داخلی سیستم گیربکس است. در این صورت باید هر چه سریع تر به آن رسیدگی کنید وگرنه خرج زیادی روی دستتان خواهد گذاشت.
اگر قطعات داخلی سیستم گیربکس فرسوده شده باشند یا روغن جعبه دنده کافی نباشد، بخش های مختلف گیربکس روی هم ساییده می شوند و اصطکاک زیادی به وجود می آید. به همین دلیل دور موتور بالا می رود و ماشیت لرزش و تکان دارد.

13.    حرکت نکردن خودرو در حالت دنده: احتمالا برای شما هم پیش آمده که خودرو را در دنده یک یا درایو (برای خودروهای اتوماتیک) قرار دهید، اما خودرو حرکت نکند. علت حرکت نکردن ماشین در دنده معمولا خرابی گیربکس می باشد. مهم‌ ترین علائم آن معمولا کم شدن سطح روغن گیربکس به دلیل نشت روغن، تعویض نکردن به موقع آن با شکستن دریچه مخصوص آن است. این مشکل بسیار جدی می باشد و اگر با چنین ایرادی رو به ‌رو بودید، فورا خودرو را به تعمیرگاه ببرید.

14.    قدرت کافی نداشتن خودرو: اگر موتور خودروی شما به درستی کار می کند اما ماشین قدرت کافی ندارد، یعنی گیربکس خودرو با مشکل مواجه شده است. این مشکل به دلیل از کار افتادن قطعات داخلی جعبه دنده یا نشتی روغن واسکازین به وجود آمده است. دلیل دیگر این اتفاق داغ شدن بیش از حد گیربکس می باشد، یعنی روغن به قسمت های داخلی آن نمی رسد. این امر مکحب اسیب دیدن گیربکس می شود. اگر با چنین مشکلی مواجه شدید، باید خودروی خود دا نزد یک مکانیک مجرب ببرید.

قدرت کافی نداشتن خودرو

سخن پایانی

گیربکس قلب خودرو می باشد. به طوری که نیرو را از موتور به چرخ ها منتقل می کند. معمولا یک خرابی جزئی در یکی از اجزای آن می تواند کل سیستم را درگیر کند و به سایر اجرای آن آسیب جدی وارد نماید. این کار باعث می شود هزینه های زیادی را متحمل شوید. رعایت توصیه های لازم در تعمیر، نگهداری و برنامه ریزی برای جلوگیری از مشکلات گیربکس باعث شده جعبه دنده مدت طولانی تری قابل استفاده باشد و بهترین عملکرد خود را نشان دهد. برای جلوگیری از خرابی جعبه دنده یا گیربکس به‌ محض مشاهده علائم خرابی گیربکس به تعمیرگاه خودروهای چینی مراجعه نمایید.