دادگاه خانواده چیست؟ + موارد صلاحیت آن ، دادگاه خانواده دادگاهی خاص می باشد که صلاحیت رسیدگی به کلیه دعاوی خانوادگی از جمله طلاق، مهریه، نفقه، حضانت، اجرت المثل، ولایت قهری و ... را دارد . به منظور رسیدگی به امور و دعاوی خانوادگی در کلیه حوزه های قضایی شهرستان، شعبه دادگاه خانواده

وجود دارد. در برخی از حوزه های قضایی به جهت عدم تشکیل دادگاه خانواده، شعبه هایی از دادگاه عمومی حقوقی مستقر در آن حوزه با رعایت تشریفات و قوانین مربوطه، به امور و دعاوی خانوادگی رسیدگی می کنند. دادگاه خانواده با حضور رئیس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می شود. در ادامه با دادگاه خانواده و موارد صلاحیت آن بیشتر آشنا می شویم. با ما همراه باشید.

دادگاه خانواده چیست؟

همانطور که گفته شد دادگاه خانواده، دادگاه خاص است که بر اساس قانون حمایت از خانواده از سوی قوه قضاییه برای رسیدگی به اختلافات مرتبط با دعاوی خانوادگی تاسیس شده است. به طورکلی اصل بر این است که تمامی دعاوی حقوقی در دادگاه های عمومی دادگستری اقامه شوند.
اما برخی موضوعات مثل خانواده، به علت اهمیت و تخصصی بودن موضوع آن احتیاج دارند که در دادگاه های اختصاصی با ساختار و قضات متفاوت مورد رسیدگی قرار گیرند. موارد صلاحیت دادگاه خانواده نیز به موجب قانون حمایت خانواده مشخص و معین شده اند . بنابراین، دادگاه خانواده صرفا می تواند به اموری که در صلاحیتش می باشد (نه بیشتر و نه کمتر) رسیدگی نماید.

خوب است بدانید براساس قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، قوه قضاییه مکلف است در هر حوزه قضایی به تعداد مور نیاز شعبه دادگاه خانوده تاسیس کند. با این حال در شهر های بسیار کوچک که دادگاه خانواده ندارند، حل و فصل دعاوی خانوادگی بر عهده دادگاه مستقر در آن حوزه می باشد. مطابق قانون حمایت از خانواده، قضات دادگاه خانواده باید متاهل بوده و حداقل 4 سال سابقه کار داشته باشند. همچنین مطابق همین قانون وجود قاضی مشاور زن علاوه بر قاضی رسیدگی کننده در دادگاه خانواده پیش بینی شده است.

ساختار دادگاه خانواده

هر دادگاه خانواده لازم است که تا حد امکان با حضور یک قاضی مشاور زن تشکیل شود و رسیدگی را شروع کند. حکم نهایی در این دادگاه، به وسیله ی رئیس دادگاه و بعد از آن که با دو عضو علی البدل مشورت نمود و از مشاوران قضایی نیز مشورت گرفت، صادر می شود.
در ماده 2 قانون حمایت از خانواده نیز حکم شده است: دادگاه خانواده با حضور رئیس یا دادرس علی ‌البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می‌ شود. قاضی مشاور باید ظرف 3 روز از ختم دادرسی به ‌ طور مکتوب و مستدل در مورد موضوع دعوی اظهارنظر و مراتب را در پرونده درج کند. قاضی انشاء ‌ کننده رای باید در دادنامه به نظر قاضی مشاور، اشاره و چنانچه با نظر او مخالف باشد با ذکر دلیل نظریه وی را رد کند.
تبصره ـ قوه قضاییه وظیفه دارد، حداکثر ظرف 5 سال به تامین قاضی مشاور زن برای کلیه دادگاه‌های خانواده اقدام کند. در این مدت می ‌تواند از قاضی مشاور مرد که واجد شرایط تصدی دادگاه خانواده باشد استفاده کند.
در ماده 3 قانون حمایت از خانواده بیان شده است: قضات دادگاه خانواده باید متاهل و دارای حداقل 4 سال سابقه خدمت قضائی باشند.

موارد صلاحیت دادگاه خانواده

صلاحیت یعنی اختیاری که به دادگاه داده می شود تا بر مبنای آن بتواند به یک دعوی و پرونده های مشابه آن رسیدگی و حکم صادر کند. باید ذکر کرد که این اختیار را قانون مطابق با حکم خاص به دادگاه های اختصاصی و یا مطابق با حکم عام به دادگاه های عمومی می دهد. به بیانی دیگر، صلاحیت دادگاه یعنی این که به موجب قانون حق رسیدگی و صدور حکم درباره ی یک موضوع مختص به دادگاه داده شود.
در ماده 4 از قانون حمایت خانواده مصوب 1391 موارد صلاحیت دادگاه خانواده احصا شده است، یعنی دادگاه خانواده صرفا در حدود این موارد صلاحیت رسیدگی دارد.

موارد صلاحیت دادگاه خانواده بر اساس این ماده، عبارتند از:

• نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
• ازدواج مجدد
• جهیزیه
• نکاح دائم، موقت و اجازه (اذن) در نکاح
• شروط ضمن عقد نکاح
• مهریه
• نفقه زن (زوجه) و اجرت المثل ایام زوجیت
• تمکین و نشوز
• رشد، حجر و رفع آن
• طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن
• دعاوی نسب
• حضانت و ملاقات طفل
• نفقه اقارب
• تغییر جنسیت
• اهدای جنین
• سرپرستی کودکان بی سرپرست
• ولایت قهری، قیومیت، امور مربوط به ناظر، امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آن
• امور مربوط به غایب مفقود الاثر
• رها کردن طفل در محل خالی و به دور از سکونت

با توجه به موارد ذکر شده، به نظر می رسد که صلاحیت دادگاه خانواده محدود به موارد بالا باشد. لذا دادگاه خانواده به سایر دعاوی حقوقی که خارج از صلاحیت او باشد، رسیدگی نکرده و حکم صادر نمی کند . از سوی دیگر، در صورتی که دعوایی در صلاحیت دادگاه خانواده باشد، نیز دادگاه عمومی باید با صدور قرار امتناع از رسیدگی، پرونده را به دادگاه خانواده ارسال کند تا دادگاه خانواده راجع به آن رسیدگی کند.

سخن آخر

دادگاه خانواده یک دادگاه تخصصی می باشد و صرفا به دعاوی که بر اساس قانون در صلاحیت او قرار دارد، رسیدگی می کند. در این مقاله صلاحیت دادگاه خانواده را معرفی کردیم.