تورم چیست و چگونه ایجاد می شود؟ ، تورم و تغییر نرخ آن یکی از عوامل تاثیرگذار بر همه بخش های اقتصاد و بازارهای مالی (مانند بورس و سهام) می باشند. بنابراین برای سنجش اقتصاد یک کشور از نرخ تورم استفاده می شود. زیرا این نرخ، ازش پول کشور را نشان می دهد.

کاهش قدرت خرید و ارزش پول، افزایش قیمت کالاها و خدمات از آثا وجود تورم می باشند. برای درک بهتر تورم تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

تورم چیست؟

طبق نظریه های مختلف، تعریف های متفاوتی برای تورم وجود دارد. تورم در لغت به معنای ورم کردن یا دمیده شدن می باشد. اما در علم اقتصاد منظور از تورم، افزایش نامنظم سطح عمومی قیمت ها است. تا پیش از قرن 19 میلادی برای نشان دادن افزایش حجم اسکناس‌های مورد استفاده که قابلیت تبدیل به طلا را نداشتند، از واژه ی تورم استفاده می شد. اما از قرن نوزدهم به بعد، معنای تورم به مفهومی که امروزه ما با آن آشنایی داریم، تغییر پیداکرد. تورم را می‌ توان افزایش بی ‌رویه قیمت کالاها و خدمات بدون پشتوانه و برنامه‌ریزی دانست. این موضوع باعث کاهش قدرت خرید می‌شود و تعادل میان تقاضای محصولات با نقدینگی موجود برای خرید محصولات را بر هم می ‌زند. تورم زمانی ایجاد می ‌شود که تقاضا برای خرید کالاها و محصولات افزایش یابد، اما میزان موجود این کالاها و خدمات در سطح جامعه کم باشد. در واقع، زمانی که فاصله میان قیمت واقعی با قیمت فروش کالاها زیاد شود، در اصطلاح می‌ گویند که قیمت‌ ها متورم شده است. هرچه این فاصله بیشتر شود، نرخ تورم نیز بیشتر خواهد شد.

انواع تورم

طبق نظریه‌ های اقتصادی، تورم زیر شاخه‌ و انواع گوناگونی دارد. اما در حالت کلی، سه دسته بندی اصلی برای تورم ترسیم شده که شامل تورم خزنده، شدید و بسیار شدید می‌ باشد.
1- تورم خزنده: منظور از تورم خزنده، تورمی است که در آن قیمت‌ها به طور آرام و خفیف شروع به افزایش می‌ کنند. در این نوع از تورم، قیمت‌ها در طول سال نهایت تا سقف 8% رشد خواهند کرد.
2- تورم شدید: تورم شدید، تازنده یا شتابان، تورمی می باشد که با سرعت بیشتری باعث افزایش قیمت‌ها می‌ شود. این تورم در طول سال بین 15 تا 25 درصد تعریف شده است.
3- تورم بسیار شدید: تورم بسیارشدید به معنای دو برابر شدن قیمت‌ها در طول شش ماهه سال می باشد. تورمی که تنها در عرض یک ماه، اجناس را 50% افزایش قیمت داده، تورم بسیار شدید است. از این نوع تورم، با عناوین تورم افسارگسیخته، ابر تورم یا حتی فوق تورم هم یاد می‌ کنند.
دسته‌ بندی دیگری نیز برای تورم قابل بررسی است. تورمی که با توجه به شرایط تقسیم ‌بندی می‌شود، دو نوع دارد.
1- تورم قابل پیش‌ بینی: در این نوع تورم، پیش از آن که بیماری تورم در اقتصاد جامعه به طور کامل آشکار شود علائم پیدایش آن بروز می‌کند، مثلا قیمت‌ها پی در پی بالا رفته و روند ثابتی ندارند. به شکلی که اضطراب نامرئی بر بازار حاکم می‌ شود. در این صورت هیچ چاره ‌ای برای کنترل و مهار رشد ناموزون قیمت‌ها وجود ندارد. در چنین شرایطی جامعه در برابر علائم این بیماری بطور طبیعی عکس العمل نشان می ‌دهد و در نتیجه نوعی زیاده‌ طلبی بر فرهنگ، تولید و مصرف مردم حاکم می ‌شود.
2- تورم غیرقابل پیش‌ بینی: این تورم از قبل برای جامعه قابل پیش‌ بینی نبوده و ناگهانی پیدا می‌شود. عوامل آن نیز متنوع می باشند. جنگ، حوادث غیر‌منتظره، سیل یا دیگر بلاهای طبیعی در سطح گسترده از عوامل تورم غیر قابل پیش بینی هستند. در چنین شرایطی، قیمت‌ها به سرعت بالا می‌ رود و ارزش پول ناگهان سقوط می‌ کند. قدرت خرید به سرعت کاهش پیدا می کند و از سوی دیگر دستمزدها افزایش می ‌یابند. در نتیجه هزینه تولید چند برابر می ‌شود.

علت به وجود آمدن تورم

تورم کنترل ‌شده در دنیا می ‌تواند یکی از عوامل گسترش اقتصاد باشد. تأمین کسری بودجه دولت، افزایش قیمت حامل‌ های انرژی و حذف یارانه‌ ها می‌ توانند در پی وجود تورم باشند. اما بالا رفتن تورم آثار منفی بر اقتصاد دارد. عوامل متعددی بر ایجاد تورم و افزایش نرخ آن تاثیرگذار می باشند. به طور کلی کاهش عرضه یا افزایش تقاضا سبب ایجاد تورم می شود، بنابراین باید دلایل آن را در ایجاد تورم بررسی نمود.
• یکی از دلایل ایجاد تورم، کسری بودجه دولت می باشد. زیرا در این زمان، مخارج دولت افزایش یافته و سبب افزایش تقاضا نیز می ‌شود.
• نحوه تأمین کسری دولت یکی دیگر از عوامل تشدید تورم است. استقراض از بانک مرکزی یا بانک‌های خارجی، باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد می‌ شود که آثار تورمی به دنبال دارد.
• افزایش واردات نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد تورم می باشد. زیرا اقتصاد کشور به قیمت کالاهای سایر کشورها وابسته خواهد بود و تورم آن‌ها می ‌تواند بر تورم داخل کشور نیز اثر بگذارد.
• انتشار اوراق بدهی یکی از ابزارهای دولت برای پیاده ‌سازی سیاست‌های مختلف است. در صورتی که دولت سیاست پولی انبساطی را در برنامه خود داشته باشد، با افزایش حجم نقدینگی در بلند مدت تورم را افزایش می ‌دهد.
• برخی از اتفاقات غیراقتصادی یا سیاسی نیز می ‌توانند بر ایجاد تورم تأثیرگذار باشند. از جمله بروز اتفاقاتی مانند زلزله، سیل، جنگ، اعتصاب و اعتراضات داخلی، همگی بر افزایش تورم اثر دارند.
• افزایش عرضه پول مازاد بر رشد اقتصادی، عمده ‌ترین علت تورم است. زمانی که حجم پول در حال گردش با عرضه خدمات و کالاها تناسب نداشته باشد، تورم به وجود خواهد آمد.

راه کنترل تورم چیست؟

روش‌ها و سیاست‌های مختلفی برای کنترل تورم تاکنون ارائه شده است. به کمک آن‌ها می‌ توان نرخ تورم را کاهش داد. اما توجه به این نکته ضروری است که هر روش برای دوره زمانی و منطقه ‌ای خاص قابل استفاده می باشد. هر کشور باید سیاست‌های خاص خود را در کنترل تورم پیش گیرد. همچنین استفاده از یک ابزار در زمان‌های مختلف نیز کارساز نیست. به طورکلی دو راهکار برای مهار و کنترل تورم وجود دارد.

1- سیاست‌ های پولی و مالی

دولت با اجرای سیاست ‌های پولی و مالی مختلف، برای کنترل و کاهش تورم اقدام می‌ کند. این سیاست‌ ها باید در راستای کاهش نقدینگی و پول در گردش در جامعه باشد تا تورم نیز کاهش یابد. بسیاری از سیاست‌های پولی و مالی انقباضی برای این هدف استفاده می ‌شوند.

2- سیاست های درآمدی

دولت به وسیله اجرای سیاست‌های درآمدی مختلف و با دخالت مستقیم خود، متغیرهای تعیین‌ کننده تورم را دستکاری کرده و نرخ تورم را کاهش می‌ دهد.

سخن پایانی

در این مقاله به سوال تورم چیست پاسخ داده شد، با انواع تورم، علل به وجود آمدنش و تاثیراتی که بر اقتصاد دارد هم آشنا شدیم. نکته‌ ای که وجود دارد این است که در سابقه کشور ما تورم با تمام علل به وجود آورنده‌ آن (گاهی با نرخ بالا و گاهی با نرخ پایین) همیشه وجود داشته است. بهترین راه کنترل تورم، سرمایه‌گذاری است. پس‌انداز به خودی ‌خود جوابگو نخواهد بود، سرمایه‌ گذاری موثر است که نرخی بیش از نرخ تورم برای شما ایجاد کند تا هم ارزش پول شما حفظ شود و هم از تورم پیشی گیرید.